Geografia

Dział I. Strefowość środowiska przyrodniczego 

1a. Strefowość zjawisk przyrodniczych na Ziemi

  • wyjaśnia, czym są strefowość i astrefowość;
  • wyjaśnia, z czego wynika strefowość zjawisk przyrodniczych;
  • charakteryzuje strefy oświetlenia (międzyzwrotnikowa, umiarkowana, podbiegunowa);
  • omawia czynniki wpływające na globalną cyrkulację atmosfery;
  • analizuje zróżnicowanie rocznej sumy opadów atmosferycznych na Ziemi;
  • przedstawia zależność między szerokością geograficzną a rozkładem zachmurzenia i występowaniem opadów atmosferycznych na Ziemi;
  • wyróżnia strefy klimatyczne i wskazuje ich zasięg na podstawie mapy;
  • omawia rozmieszczenie gleb na Ziemi na podstawie mapy.

1b. Astrefowe czynniki przyrodnicze modyfikujące przebieg zjawisk strefowych na Ziemi

  • wyjaśnia, w jaki sposób astrefowe czynniki przyrodnicze modyfikują przebieg zjawisk strefowych na Ziemi;
  • analizuje wpływ prądów morskich na rozkład temperatury powietrza i opadów na Ziemi;
  • omawia wpływ rzeźby terenu i wysokości nad poziomem morza na rozkład temperatury powietrza i opadów na Ziemi;
  • przedstawia zależność między rodzajem skał a typami gleb i składem gatunkowym szaty roślinnej.

2. Strefy klimatyczno-roślinno-glebowe na Ziemi

  • charakteryzuje wybrane strefy klimatyczno-roślinno-glebowe: Strefa klimatów równikowych (wilgotny las równikowy, sawanna), Strefa klimatów zwrotnikowych (pustynie, lasy monsunowe); Strefa klimatów podzwrotnikowych (makia); Strefa klimatów umiarkowanych (step, las liściasty, tajga); Strefa klimatów okołobiegunowych (tundra, pustynia lodowa);
  • ​podaje przykłady astrefowego zróżnicowania środowiska przyrodniczego.

Dział II. Problemy środowiskowe współczesnego świata

1. Geozagrożenia

  • wyjaśnia, czym jest geozagrożenie oraz wymienia przykłady geozagrożeń;
  • przedstawia podział geozagrożeń ze względu na przyczynę (geologiczne, hydrologiczne, klimatyczne i meteorologiczne, biologiczne, inne); 
  • wskazuje główne regiony występowania geozagrożeń;
  • przedstawia narzędzia umożliwiające skuteczne prognozowanie zasięgu katastrof;
  • wyjaśnia, na czym polega teledetekcja geozagrożeń;
  • wymienia sposoby ostrzegania przed klęskami żywiołowymi w różnych krajach.

 
2. Geozagrożenia meteorologiczne    

  • wyjaśnia, czym są geozagrożenia meteorologiczne i geozagrożenia klimatyczne;
  • podaje przykłady zagrożeń meteorologicznych i klimatycznych;
  • charakteryzuje zagrożenia meteorologiczne: sztormy, cyklony tropikalne i trąby powietrzne;
  • wymienia skutki zagrożeń meteorologicznych;
  • przedstawia inne zagrożenia meteorologiczne;
  • proponuje działania ograniczające skutki zagrożeń meteorologicznych.

 
3. Zmiany klimatu na Ziemi

  • wymienia czynniki naturalne wpływające na zmiany klimatu na Ziemi;
  • wyjaśnia różnicę między efektem cieplarnianym a globalnym ociepleniem;
  • omawia przyczyny współczesnego globalnego ocieplenia;
  • omawia antropogeniczne źródła gazów cieplarnianych na świecie;
  • omawia wpływ dodatnich sprzężeń zwrotnych na tempo globalnego ocieplenia na podstawie wykresu;
  • przedstawia wpływ wylesienia na zmiany klimatu;
  • wymienia globalne skutki zmian klimatu;
  • przedstawia sposoby przeciwdziałania zmianom klimatycznym.

 
4. Zagrożenia geologiczne

  • wyjaśnia znaczenie terminów: skorupa ziemska, płaszcz ziemski, jądro zewnętrzne, jądro wewnętrzne, litosfera;
  • opisuje zagrożenia geologiczne (trzęsienia ziemi, wulkanizm, tsunami, leje krasowe);
  • omawia przyczyny tych zjawisk;
  • opisuje główne założenia teorii tektoniki płyt litosfery A. L. Wegenera;
  • omawia skutki zagrożeń geologicznych;
  • opisuje działania ograniczające skutki zagrożeń geologicznych.

 
5. Erozja gleb i pustynnienie

  • omawia naturalne i antropogeniczne przyczyny erozji gleb;
  • wyjaśnia różnice między erozją, degradacją a dewastacją gleb;
  • wyjaśnia pojęcie pustynnienia;
  • wskazuje na mapie pustynie i obszary zagrożone pustynnieniem;
  • podaje przyczyny pustynnienia;
  • prezentuje skutki pustynnienia na przykładzie strefy Sahelu w Afryce;
  • opisuje sposoby zapobiegania intensywnej erozji gleb i pustynnieniu.

 
6. Deficyt wody na świecie

  • omawia zasoby wodne na Ziemi z uwzględnieniem zasobów wody słodkiej dostępnej dla ludzi;
  • wskazuje obszary nadmiarów i niedoborów zasobów wodnych;
  • omawia przyrodnicze i antropogeniczne przyczyny ograniczonych zasobów wodnych na Ziemi;
  • wyjaśnia, czym jest ślad wodny;
  • opisuje, na czym polega katastrofa Jeziora Aralskiego;
  • podaje przykłady działań mających na celu racjonalizację zużycia wody na świecie.

 
7. Bioróżnorodność i georóżnorodność na Ziemi

  • wyjaśnia, czym jest bioróżnorodność;
  • omawia znaczenie bioróżnorodności dla środowiska przyrodniczego;
  • podaje przyczyny zmniejszania się bioróżnorodności;
  • przedstawia działania na rzecz ochrony różnorodności biologicznej;
  • wyjaśnia, czym różni się bioróżnorodność od georóżnorodności.

 

Dział III. Uwarunkowania przyrodnicze gospodarczej działalności człowieka

1. Wpływ środowiska przyrodniczego na rolnictwo

  • wymienia warunki przyrodnicze decydujące o rozwoju rolnictwa;
  • wykazuje związek między warunkami klimatycznymi a rodzajem uprawianych roślin na przykładzie wybranego regionu świata;
  • przedstawia zależność między wysokością nad poziomem morza a obszarami upraw i chowu zwierząt na podstawie mapy tematycznej;
  • omawia zależność między żyznością gleb i zasobami wodnymi a obszarami upraw;
  • omawia wpływ warunków wodnych na strukturę upraw i chowu zwierząt na świecie.

2. Wpływ występowania surowców mineralnych na rozwój gospodarczy

  • omawia wpływ surowców mineralnych na rozwój przemysłu;
  • przedstawia zmiany znaczenia wybranych surowców mineralnych; 
  • przedstawia rozmieszczenie wybranych surowców energetycznych na świecie;
  • omawia wpływ wydobycia ropy naftowej, gazu ziemnego, węgla kamiennego, rud miedzi, złota i diamentów na rozwój gospodarczy państw;
  • podaje przykłady krajów, w których strukturze eksportu duży udział mają surowce mineralne
  • wyjaśnia związek między występowaniem surowców mineralnych a kierunkiem rozwoju przemysłu i strukturą towarową handlu zagranicznego;
  • przedstawia zmiany znaczenia czynników przyrodniczych dla rozwoju społeczno-gospodarczego regionów w przeszłości i w XXI w. 

3. Ograniczenia przyrodnicze a działalność gospodarcza

  • podaje przykłady przyrodniczych ograniczeń działalności gospodarczej;
  • przedstawia obszary występowania przyrodniczych ograniczeń działalności gospodarczej;
  • wskazuje sposoby przełamywania ograniczeń przyrodniczych przez człowieka na przykładzie Norylska;
  • omawia ideę zrównoważonego rozwoju;
  • prezentuje przykłady pokonywania przyrodniczych ograniczeń działalności gospodarczej i ocenia ich zgodność z zasadami zrównoważonego rozwoju;
  • przedstawia zmiany znaczenia czynników przyrodniczych dla rozwoju społeczno-gospodarczego regionów w przeszłości i w XXI w.

Dział IV. Problemy polityczne współczesnego świata

1. Problemy państw utworzonych w XXI w.

  • opisuje zmiany, jakie zaszły na mapie politycznej świata w XXI w.;
  • omawia problemy polityczne i społeczno-ekonomiczne państw utworzonych w XXI w.

2. Przemiany ustrojowe i gospodarcze w Europie po 1989 r.

  • opisuje przebieg przemian ustrojowych i gospodarczych w Europie po 1989 r.
  • określa wpływ przemian ustrojowych i gospodarczych na społeczeństwo.

3. Problemy funkcjonowania Unii Europejskiej

  • opisuje cele powstania Unii Europejskiej;
  • przedstawia główne problemy gospodarcze i społeczne UE;
  • przedstawia problemy związane z rozbieżnymi poglądami na dalszą integrację europejską;
  • prezentuje problemy związane z rozbieżnymi interesami państw członkowskich UE;
  • analizuje problemy związane z bezpieczeństwem energetycznym i polityką ekologiczną w Unii Europejskiej.

4. Terroryzm

  • wyjaśnia znaczenie terminu terroryzm;
  • omawia polityczne, ekonomiczne, socjologiczno-psychologiczne i społeczno-kulturowe przyczyny terroryzmu;
  • omawia społeczno-kulturowe, ekonomiczne i polityczne skutki ataków terrorystycznych;
  • omawia skalę terroryzmu w XXI w. oraz główne metody działania terrorystów;
  • podaje przykłady ataków terrorystycznych w Europie i na świecie;
  • przedstawia działania mające na celu zwalczanie terroryzmu podejmowane w UE.

5. Cywilizacja zachodnia a cywilizacja islamu

  • wymienia wybrane cechy cywilizacji zachodniej i cywilizacji islamu;
  • porównuje wybrane cechy cywilizacji zachodniej i cywilizacji islamu;
  • wymienia główne typy relacji między cywilizacjami;
  • wymienia czynniki kształtujące relacje między cywilizacją zachodnią a cywilizacją islamu;
  • omawia pokojowe współistnienie cywilizacji zachodniej i cywilizacji islamu na przykładzie Libanu.

Dział V. Problemy społeczne współczesnego świata

1. Problemy demograficzne na świecie

  • omawia zmiany liczby ludności świata w XX i XXI w.;
  • wyjaśnia znaczenie terminów: współczynnik urodzeń, współczynnik zgonów, współczynnik przyrostu naturalnego, eksplozja demograficzna, implozja demograficzna;
  • oblicza współczynnik przyrostu naturalnego;
  • podaje główne przyczyny eksplozji demograficznej i implozji demograficznej;
  • omawia skutki eksplozji demograficznej i implozji demograficznej;
  • wymienia kraje o największym udziale ludności w wieku 65 lat i więcej w społeczeństwie;
  • określa przyczyny starzenia się społeczeństw;
  • omawia wpływ procesów starzenia się społeczeństw na życie społeczne i gospodarkę, ze szczególnym uwzględnieniem Europy.

2. Migracje na świecie

  • klasyfikuje migracje wg wybranych kryteriów (zasięg przestrzenny, długość trwania, stopień dobrowolności, przyczyna);
  • wymienia czynniki wpływające na decyzję o migracji w podziale na czynniki przyciągające i czynniki wypychające;
  • charakteryzuje przebieg ważniejszych współczesnych fal migracji na świecie;
  • omawia pozytywne i negatywne skutki migracji z punktu widzenia kraju emigracyjnego i imigracyjnego;
  • wyjaśnia znaczenie terminu uchodźstwo;
  • wskazuje współczesne kierunki przemieszczania się uchodźców;
  • omawia problemy związane z uchodźstwem w skali globalnej i krajowej.

3. Bezrobocie na świecie

  • wyjaśnia znaczenie terminu bezrobocie;
  • określa wielkość bezrobocia za pomocą współczynnika (stopy) bezrobocia;
  • omawia zróżnicowanie przestrzenne stopy bezrobocia na świecie na podstawie mapy;
  • analizuje przyczyny bezrobocia w krajach wysoko rozwiniętych i słabo rozwiniętych gospodarczo;
  • omawia pozytywne i negatywne skutki bezrobocia dla społeczeństwa i gospodarki;
  • omawia problem bezrobocia wśród młodych ludzi.

4. Handel ludźmi, niewolnictwo i praca dzieci

  • Lorem ipsum....

5. Prześladowania religijne i nietolerancja na świecie

  • Lorem ipsum....

Dział VI. Zróżnicowanie jakości życia ludności na świecie

1. Jakość życia ludzi

  • Lorem ipsum....

2. Głód

  • Lorem ipsum....

3. Zagrożenia życia. Choroby

  • Lorem ipsum....

4. Poczucie bezpieczeństwa

  • Lorem ipsum....

5. Zaspokajanie potrzeb edukacyjnych

  • Lorem ipsum....

Dział VII. Problemy gospodarcze współczesnego świata

1. Dysproporcje w rozwoju gospodarczym państw

  • Lorem ipsum....

2. Działalność na rzecz zmniejszania dysproporcji w rozwoju gospodarczym

  • Lorem ipsum....

3. Korporacje międzynarodowe

  • Lorem ipsum....