Geografia - klasa 3 - poziom rozszerzony

Dział I Środowisko przyrodnicze Polski

Położenie i obszar Polski. Regiony fizycznogeograficzne (2 godz.)

  • podaje cechy położenia fizycznogeograficznego Polski;
  • odczytuje współrzędne geograficzne skrajnych punktów;
  • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Polski;
  • podaje konsekwencje rozciągłości południkowej i równoleżnikowej;
  • opisuje granice Polski i wymienia jej sąsiadów;
  • przedstawia obszary morskie wchodzące w skład terytorium Polski;
  • przedstawia podział Polski na regiony fizycznogeograficzne na podstawie mapy tematycznej:
    • Pobrzeża Południowobałtyckie (Nizina Szczecińska, Pobrzeże Koszalińskie, Pobrzeże Gdańskie z Żuławami Wiślanymi);
    • Pojezierza Polskie (Pomorskie, Wielkopolskie, Mazurskie);
    • Niziny Środkowopolskie (Wielkopolska, Śląska, Północnopodlaska, Mazowiecka, Polesie Lubelskie);
    • Wyżyny Polskie (Wyżyna Śląska, Wyżyna Lubelska, Wyżyna Małopolska, w tym Krakowsko-Częstochowska, Niecka Nidziańska, Kielecko-Sandomierska z Górami Świętokrzyskimi);
    • Kotliny (Sandomierska, Oświęcimska);
    • Góry (Sudety, Karpaty)

Budowa geologiczna Polski (2 godz.)

  • przedstawia budowę geologiczną Polski na tle struktur geologicznych Europy;
  • wymienia i opisuje jednostki tektoniczne występujące na obszarze Polski;
  • omawia najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej Polski na podstawie tabeli stratygraficznej.

Surowce mineralne Polski

  • przedstawia podział surowców mineralnych;
  • wyjaśnia uwarunkowania tworzenia się i występowania złóż mineralnych;
  • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia surowców mineralnych w Polsce;
  • wskazuje na mapie rozmieszczenie głównych surowców mineralnych Polski;
  • omawia znaczenie gospodarcze głównych surowców mineralnych Polski

Ukształtowanie powierzchni Polski. Zlodowacenia (2 godz.)

  • podaje cechy ukształtowania powierzchni Polski;
  • analizuje krzywą hipsograficzną Polski;
  • wymienia czynniki wpływające na ukształtowanie powierzchni Polski;
  • omawia zlodowacenia na obszarze Polski oraz ich zasięgi
  • podaje różnice między krajobrazem staroglacjalnym a krajobrazem młodoglacjalnym;
  • wymienia formy rzeźby polodowcowej i omawia ich rozmieszczenie na obszarze Polski na podstawie mapy tematycznej;
  • omawia wpływ klimatu peryglacjalnego na rzeźbę Polski (pokrywy lessowe, wydmy, gołoborza).

Klimat Polski (2 godz.)
•    omawia cechy klimatu Polski na podstawie map klimatycznych i klimatogramów
•    wyjaśnia różnice między astronomicznymi, kalendarzowymi i klimatycznymi porami roku
•    charakteryzuje czynniki kształtujące klimat Polski
•    przedstawia wpływ mas powietrza na pogodę w Polsce
•    omawia zróżnicowanie przestrzenne temperatury powietrza, opadów atmosferycznych, okresu wegetacyjnego i wiatrów w Polsce
•    ocenia gospodarcze konsekwencje długości trwania okresu wegetacyjnego w różnych regionach Polski
•    wyjaśnia mechanizm powstawania bryzy dziennej i bryzy nocnej

Zasoby wodne Polski. Sieć rzeczna
•    charakteryzuje zasoby wodne Polski
•    wskazuje obszary nadwyżek i niedoborów wody w Polsce
•    opisuje przyczyny niedoborów wody w Polsce
•    przedstawia cechy i zróżnicowanie sieci rzecznej Polski
•    podaje przyczyny powstawania powodzi w Polsce
•    wymienia rodzaje powodzi występujących w Polsce
•    omawia skutki powodzi oraz sposoby ograniczania negatywnych skutków powodzi

Jeziora w Polsce
•    opisuje rozmieszczenie jezior w Polsce
•    wskazuje na mapie najmniejsze i największe jeziora w Polsce
•    charakteryzuje główne typy genetyczne jezior Polski na wybranych przykładach
•    omawia znaczenie jezior w Polsce
•    przedstawia typy sztucznych zbiorników wodnych i podaje ich przykłady
•    wskazuje lokalizację największych sztucznych zbiorników w Polsce
•    omawia funkcje sztucznych zbiorników w Polsce

Środowisko przyrodnicze Morza Bałtyckiego
•    przedstawia cechy Morza Bałtyckiego na podstawie mapy tematycznej
•    charakteryzuje linię brzegową i typy wybrzeży Morza Bałtyckiego
•    omawia genezę Morza Bałtyckiego na podstawie map tematycznych
•    omawia zróżnicowanie zasolenia i temperatury powierzchniowej warstwy wód Bałtyku
•    opisuje florę i faunę Bałtyku
•    przedstawia i ocenia stan środowiska przyrodniczego wód Bałtyku
•    omawia formy ochrony Morza Bałtyckiego


Dział II. Związki między elementami środowiska

Zróżnicowanie środowiska Tatr (2 godz.)
•    opisuje położenie i obszar Tatr
•    przedstawia podział Tatr
•    omawia budowę geologiczną Tatr
•    omawia wpływ procesów zewnętrznych na rzeźbę Tatr
•    charakteryzuje formy rzeźby wysokogórskiej
•    przedstawia formy krasu powierzchniowego i podziemnego w Tatrach
•    opisuje wody powierzchniowe w Tatrach
•    omawia czynniki wpływające na odrębność klimatyczną Tatr
•    charakteryzuje piętra klimatyczno-roślinne w Tatrach
•    opisuje świat zwierząt w Tatrach
•    charakteryzuje działalność człowieka w Tatrach
•    porównuje środowisko Tatr Wysokich ze środowiskiem Tatr Zachodnich

Charakterystyka środowiska Sudetów, Bieszczad i Gór Świętokrzyskich
•    podaje cechy krajobrazu gór średnich i niskich
•    omawia budowę geologiczną Bieszczad jako przykładu gór fałdowych
•    omawia florę i faunę Bieszczad
•    charakteryzuje wody powierzchniowe Bieszczad
•    omawia budowę geologiczną Sudetów jako przykładu gór zrębowych
•    wymienia cechy klimatu górskiego w Sudetach
•    podaje charakterystyczne cechy sieci rzecznej w Sudetach
•    przedstawia podział Sudetów
•    charakteryzuje krajobraz gór niskich
•    omawia cechy środowiska geograficznego Gór Świętokrzyskich

Wpływ budowy geologicznej na środowisko wyżyn
•    opisuje położenie i obszar pasa wyżyn
•    omawia dzieje geologiczne wyżyn
•    opisuje środowisko przyrodnicze Wyżyny Śląskiej
•    omawia rzeźbę krasową Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej
•    charakteryzuje najważniejsze cechy środowiska Niecki Nidziańskiej
•    charakteryzuje cechy rzeźby Wyżyny Lubelskiej i Roztocza
•    wykazuje związki i zależności między poszczególnymi elementami środowiska przyrodniczego wyżyn
•    omawia wpływ czynników przyrodniczych na działalność gospodarczą człowieka w pasie wyżyn

Wpływ zlodowaceń na środowisko nizin
•    opisuje położenie i podział nizin
•    przedstawia utwory powierzchniowe i rzeźbę nizin
•    charakteryzuje cechy środowiska przyrodniczego nizin
•    omawia wpływ budowy geologicznej nizin na występowanie surowców mineralnych i wód głębinowych 
•    omawia cechy wód powierzchniowych nizin
•    charakteryzuje zróżnicowanie klimatyczne nizin
•    omawia użytkowanie terenu w pasie nizin i występującą tam roślinność 
•    podaje główne cechy krajobrazu nizin na przykładzie Niziny Śląskiej

Wpływ zlodowaceń na środowisko pojezierzy
•    omawia granice i podział pojezierzy 
•    przedstawia cechy środowiska przyrodniczego pojezierzy
•    omawia zlodowacenia na obszarze pojezierzy
•    omawia wpływ lądolodu na krajobraz pojezierzy
•    opisuje formy rzeźby młodoglacjalnej pasa pojezierzy
•    omawia cechy wód powierzchniowych pasa pojezierzy
•    omawia najważniejsze cechy klimatu pasa pojezierzy
•    omawia gleby i roślinność pasa pojezierzy
•    charakteryzuje użytkowanie terenu na pojezierzach

Zróżnicowanie rzeźby pobrzeży Bałtyku
•    omawia przebieg granic pasa pobrzeży
•    prezentuje zróżnicowanie krajobrazowe pobrzeży 
•    omawia podział pobrzeży i zróżnicowanie rzeźby tego pasa
•    opisuje przebieg linii brzegowej 
•    wymienia charakterystyczne cechy wybrzeży niskich i wybrzeży wysokich
•    omawia powstawanie mierzei i klifu
•    opisuje wpływ Bałtyku na klimat pobrzeży
•    opisuje etapy powstawania delty Wisły na obszarze Żuław Wiślanych
•    omawia wody powierzchniowe pasa pobrzeży
•    omawia wpływ środowiska przyrodniczego na gospodarowanie w pasie pobrzeży

Dział III. Krajobrazy Polski

Zróżnicowanie krajobrazów
•    wyjaśnia pojęcie krajobrazu
•    wymienia elementy krajobrazu
•    podaje czynniki wpływające na wygląd krajobrazu
•    wyjaśnia, czym są krajobrazy przyrodnicze i krajobrazy kulturowe
•    podaje przykłady krajobrazów wyróżnionych ze względu na stopień przekształcenia środowiska
•    porównuje krajobrazy przyrodnicze z krajobrazami kulturowymi
•    omawia cechy krajobrazu harmonijnego
•    przedstawia podział krajobrazów ze względu na rzeźbę terenu
•    charakteryzuje funkcje krajobrazów
•    przedstawia zagrożenia krajobrazów oraz działania człowieka na rzecz ich ochrony

Krajobrazy przyrodnicze
•    wyjaśnia, czym są krajobrazy przyrodnicze 
•    wymienia typy krajobrazów przyrodniczych występujące w Polsce (krajobrazy wód powierzchniowych, krajobrazy bagienno-łąkowe, krajobrazy leśne, krajobrazy murawowe, krajobrazy górskie występujące ponad górną granicą lasów) i podaje ich cechy
•    charakteryzuje wybrane typy i podtypy krajobrazów przyrodniczych

Krajobrazy kulturowe
•    wyjaśnia, czym są krajobrazy kulturowe
•    wymienia typy krajobrazów kulturowych i podaje ich charakterystyczne cechy
•    charakteryzuje wybrane krajobrazy kulturowe (krajobrazy wiejskie, krajobrazy podmiejskie i rezydencjalne, krajobrazy małomiasteczkowe, krajobrazy wielkomiejskie, krajobrazy przemysłowe, krajobrazy górnicze, krajobrazy komunikacyjne)
•    wymienia typy krajobrazów kulturowych występujące na Mazowszu

Promocja i ochrona walorów krajobrazów Polski
•    wyjaśnia pojęcie krajoznawstwa
•    przedstawia działania podejmowane w ramach promocji walorów krajobrazowych
•    wymienia organizacje krajoznawcze w Polsce i podaje ich główne cele
•    omawia system promocji turystycznej Polski w kraju i za granicą na podstawie schematu
•    wymienia najważniejsze działania Polskiej Organizacji Turystycznej 
•    wyjaśnia, na czym polega ochrona walorów krajobrazowych i podaje przykłady działań podejmowanych w jej ramach

Dział IV. Ludność i urbanizacja w Polsce

Liczba ludności Polski i jej zmiany
•    opisuje zmiany liczby ludności Polski po II wojnie światowej
•    oblicza wskaźnik dynamiki zmian liczby ludności Polski
•    analizuje trójstopniowy podział administracyjny Polski na podstawie map
•    analizuje prognozy demograficzne dla Polski
•    przedstawia skutki depopulacji w Polsce
•    proponuje działania przeciwdziałające depopulacji w Polsce

Struktura demograficzna ludności Polski
•    podaje przyczyny zmian przyrostu naturalnego ludności Polski od II wojny światowej
•    oblicza współczynnik przyrostu naturalnego
•    omawia przestrzenne zróżnicowanie współczynnika przyrostu naturalnego w Polsce
•    analizuje zmiany współczynnika dzietności w Polsce i jego zróżnicowanie przestrzenne
•    przedstawia działania państwa podejmowane w ramach polityki prorodzinnej i ich wpływ na zachowania prokreacyjne Polaków
•    omawia strukturę ludności według wieku na podstawie wykresu
•    przedstawia przestrzenne zróżnicowanie wskaźnika starości demograficznej
•    podaje przyczyny starzenia się polskiego społeczeństwa
•    analizuje strukturę ludności według płci 
•    przedstawia zróżnicowanie współczynnika feminizacji
•    oblicza współczynnik feminizacji
•    charakteryzuje strukturę ludności Polski według płci i wieku

Rozmieszczenie ludności w Polsce
•    omawia prawidłowości w rozmieszczeniu ludności w Polsce
•    oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia
•    wskazuje na mapie przedstawiającej gęstość zaludnienia w Polsce regiony silnie i słabo zaludnione 
•    analizuje wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na rozmieszczenie ludności w Polsce
•    wyjaśnia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia ludności w Polsce
•    omawia skutki nierównomiernego rozmieszczenia ludności w Polsce

Migracje
•    omawia przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce
•    omawia przyczyny migracji zagranicznych w Polsce
•    podaje kierunki najnowszej fali migracji zagranicznych Polaków
•    przedstawia główne motywy migracji Polaków na początku XXI w.
•    podaje główne kierunki współczesnych migracji Polaków i wielkość ruchów migracyjnych
•    analizuje przyrost rzeczywisty ludności Polski i jego składowe na podstawie wykresu
•    oblicza współczynnik przyrostu rzeczywistego
•    charakteryzuje rozmieszczenie Polonii na świecie

Zróżnicowanie etnograficzne ludności Polski
•    wyjaśnia różnice między mniejszością narodową a mniejszością etniczną
•    wymienia mniejszości narodowe w Polsce 
•    charakteryzuje mniejszości etniczne w Polsce
•    przedstawia przestrzenne zróżnicowanie rozmieszczenia przedstawicieli mniejszości narodowych i etnicznych Polsce
•    charakteryzuje przyczyny zróżnicowania etnograficznego ludności Polski
•    wymienia wybrane regiony etnograficzne w Polsce
•    charakteryzuje wybrane grupy etnograficzne w Polsce
•    podaje przyczyny niewielkiego zróżnicowania narodowo-etnicznego ludności Polski

Rynek pracy w Polsce
•    wyróżnia ekonomiczne grupy wiekowe ludności (ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym);
•    wymienia mierniki poziomu aktywności zawodowej ludności Polski (współczynnik aktywności zawodowej, wskaźnik zatrudnienia, stopa bezrobocia);
•    wyjaśnia pojęcie współczynnika aktywności zawodowej;
•    charakteryzuje zatrudnienie w głównych sektorach gospodarki;
•    omawia formy zatrudnienia w Polsce;
•    omawia czynniki kształtujące podaż pracy i popyt na pracę;
•    podaje przykłady przyczyn i skutków bezrobocia w Polsce;
•    analizuje zróżnicowanie stopy bezrobocia w Polsce na podstawie mapy.

Zróżnicowanie poziomu życia ludności Polski
•    wymienia wskaźniki dotyczące oceny poziomu życia ludności;
•    porównuje poziom życia ludności w Polsce z poziomem życia w innych krajach;
•    wyjaśnia przyczyny ubóstwa w Polsce;
•    wymienia wskaźniki ubóstwa w Polsce;
•    opisuje działania władz państwa mające na celu przeciwdziałanie ubóstwu lub ograniczanie jego rozmiarów.

Preferencje wyborcze Polaków
•    wymienia organy władzy publicznej wybierane w demokratycznych wyborach w Polsce
•    wyjaśnia różnice między referendami ogólnokrajowymi a referendami lokalnymi
•    analizuje frekwencję wyborczą w Polsce na podstawie wykresu
•    omawia przestrzenne zróżnicowanie frekwencji wyborczej w Polsce na podstawie map
•    wymienia główne opcje polityczne w Polsce
•    wymienia przyczyny zróżnicowania przestrzennego preferencji wyborczych Polaków

Urbanizacja i miejska sieć osadnicza w Polsce
•    charakteryzuje rozwój miejskiej sieci osadniczej
•    określa wpływ przemian społeczno-gospodarczych na przebieg urbanizacji w Polsce
•    wyjaśnia, czym jest wskaźnik urbanizacji
•    wymienia najludniejsze miasta Polski na podstawie danych statystycznych i wskazuje te miasta na mapie
•    omawia funkcje polskich miast i podaje ich przykłady
•    charakteryzuje zespoły miejskie i podaje przykłady aglomeracji
•    wyjaśnia, czym są inteligentne miasta, i podaje ich przykłady

Życie w polskich miastach
•    opisuje czynniki warunkujące poziom życia w polskich miastach
•    podaje przyczyny gettoizacji przestrzeni miejskiej
•    omawia skutki gettoizacji przestrzeni miejskiej
•    przedstawia działania związane z rewitalizacją podupadłych dzielnic miast
•    omawia czynniki sprzyjające zmianie miejsca zamieszkania i te, które ją utrudniają

Osadnictwo wiejskie w Polsce
•    charakteryzuje wybrane typy genetyczne kształtów wsi w Polsce
•    określa przyczyny zmian w osadnictwie wiejskim w Polsce
•    przedstawia demograficzne i społeczne przemiany na obszarach wiejskich
•    opisuje funkcjonalne i przestrzenne przemiany na obszarach wiejskich
•    wymienia cechy strefy podmiejskiej
•    opisuje wady i zalety życia na wsi

Dział V. Gospodarka Polski

Warunki rozwoju rolnictwa w Polsce - 2 godz. lekc.

  • omawia wpływ rolnictwa na społeczeństwo i gospodarkę Polski;
  • opisuje przyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa w Polsce; 
  • wskazuje na mapie obszary o najkorzystniejszych i najmniej korzystnych warunkach rozwoju rolnictwa w Polsce;
  • omawia pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa w Polsce;
  • analizuje wpływ przystąpienia Polski do Unii Europejskiej na kondycję i przyszłość polskiego rolnictwa.

Rolnictwo ekologiczne w Polsce

  • definiuje, czym jest rolnictwo ekologiczne;
  • podaje cechy rolnictwa ekologicznego;
  • wymienia gospodarcze i społeczne czynniki ułatwiające i utrudniające prowadzenie w Polsce gospodarstwa ekologicznego;
  • uzasadnia konieczność certyfikacji żywności ekologicznej;
  • wymienia cechy żywności ekologicznej.

Przemiany przemysłu w Polsce

  • wymienia gospodarcze, społeczne i przestrzenne funkcje przemysłu;
  • opisuje rozwój przemysłu (główne ośrodki przemysłowe) pod zaborami;
  • wymienia wielkie inwestycje przemysłowe okresu międzywojennego;
  • opisuje rozwój przemysłu po II wojnie światowej;
  • opisuje cechy polskiej gospodarki na progu przemian społeczno-ustrojowych w 1989r.;
  • wyjaśnia, czym była restrukturyzacja przemysłu i podaje jej przyczyny;
  • wymienia pozytywne i negatywne skutki restrukturyzacji przemysłu po 1989 roku;
  • przedstawia wpływ przystąpienia Polski do Unii Europejskiej na rozwój/zniszczenie polskiego przemysłu.

Przemysł zaawansowanych technologii w Polsce

Dolina Lotnicza - film (1:34) o przemyśle lotniczym na Podkarpaciu

•    wymienia i charakteryzuje czynniki decydujące o lokalizacji przemysłu zaawansowanych technologii w Polsce
•    przedstawia uwarunkowania rozwoju przemysłu high-tech w Polsce
•    przedstawia rozmieszczenie ośrodków przemysłu zaawansowanych technologii w Polsce
•    wymienia najważniejsze działy przemysłu high-tech w Polsce 
•    omawia znaczenie działalności badawczo-rozwojowej w rozwoju przemysłu high-tech
•    porównuje wydatki na działalność badawczo-rozwojową w Polsce z innymi krajami UE
•    omawia działalność parku naukowo-technologicznego na przykładzie Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego Gdynia 

Transport w Polsce
•    wymienia rodzaje transportu funkcjonujące w Polsce
•    opisuje rozwój transportu samochodowego w Polsce
•    opisuje zróżnicowanie gęstości dróg kołowych według województw oraz przebieg autostrad i dróg ekspresowych
•    omawia zróżnicowanie sieci kolejowej w Polsce
•    podaje przyczyny nierównomiernej gęstości sieci kolejowej
•    przedstawia lokalizację sieci tramwajowych oraz systemu metra w Polsce
•    omawia czynniki wpływające na rozwój transportu śródlądowego w Polsce
•    przedstawia perspektywy rozwoju żeglugi śródlądowej w Polsce
•    wymienia główne polskie porty lotnicze
•    omawia transport przesyłowy w Polsce
•    wymienia i wskazuje na mapie główne węzły i terminale transportowe w Polsce oraz omawia ich znaczenie dla gospodarki kraju

Gospodarka morska Polski

Polska morska - trochę propagandowy, ale ciekawy film o gospodarce morskiej

•    wymienia rodzaje działalności gospodarczej zaliczane do gospodarki morskiej
•    omawia stan polskiej floty handlowej
•    przedstawia obroty ładunkowe w polskich portach morskich na podstawie danych statystycznych
•    wskazuje na mapie główne porty handlowe i pasażerskie na polskim wybrzeżu
•    wymienia grupy ładunkowe, w których przeładunku specjalizują się poszczególne porty morskie
•    ocenia szanse i zagrożenia rozwoju polskiej żeglugi promowej na Bałtyku
•    przedstawia przemiany zachodzące w polskim przemyśle stoczniowym
•    ocenia możliwości rozwoju przemysłu stoczniowego w Polsce
•    przedstawia stan i perspektywy rozwoju polskiego rybołówstwa
•    wskazuje na mapie główne porty rybackie na polskim wybrzeżu

Walory turystyczne Polski
•    przedstawia i ocenia walory przyrodnicze oraz walory kulturowe sprzyjające rozwojowi turystyki w Polsce
•    wymienia główne obszary turystyczne Polski 
•    analizuje stan infrastruktury turystycznej w Polsce
•    przedstawia polskie obiekty znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa UNESCO
•    prezentuje wartości obiektów stanowiących dziedzictwo kulturowe Polski na przykładzie wybranego regionu lub szlaku turystycznego
•    projektuje trasę wycieczki uwzględniającą atrakcje turystyczne w wybranej miejscowości lub w wybranym regionie z wykorzystaniem mapy i odbiornika GPS

Dział VI. Stan środowiska i jego ochrona w Polsce 

Stan środowiska w Polsce
•    omawia stan środowiska przyrodniczego w Polsce i jego zmiany w XX i XXI w.
•    podaje przyczyny zmniejszania się emisji zanieczyszczeń powietrza w Polsce
•    wymienia rodzaje i przyczyny zanieczyszczeń powietrza
•    podaje przyczyny zanieczyszczeń wód
•    wskazuje różnice w składzie ścieków przemysłowych i ścieków komunalnych
•    wymienia przyczyny degradacji gleb
•    wymienia rodzaje odpadów stanowiących zagrożenie dla środowiska
•    analizuje produkcję odpadów przemysłowych i komunalnych w Polsce  
•    zdobywa informacje dotyczące szkód w środowisku i zanieczyszczeń powierzchni ziemi w swoim regionie
•    dokonuje analizy stanu środowiska w Polsce i w swoim regionie oraz przedstawia wnioski z tej analizy na podstawie danych statystycznych i aplikacji GIS

Ochrona środowiska przyrodniczego w Polsce
•    wyjaśnia, dlaczego należy chronić środowisko przyrodnicze
•    prezentuje przykłady działań na rzecz ochrony przyrody podejmowane w Polsce
•    przedstawia formy ochrony przyrody w Polsce oraz ich rozmieszczenie
•    wymienia parki narodowe w Polsce i opisuje ich walory środowiskowe
•    opisuje rodzaje obszarów chronionych oraz indywidualne formy ochrony przyrody w Polsce
•    wymienia przykłady gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową
•    wyjaśnia, na czym polegają restytucja gatunków i reintrodukcja
•    przedstawia międzynarodowe formy ochrony przyrody
•    podaje przykłady działań na rzecz ochrony środowiska, które mogą być podejmowane przez każdego człowieka

Dział VII. Badania i obserwacje terenowe

Wpływ przedsiębiorstwa na najbliższe otoczenie
•    przygotowuje się do prowadzenia badań terenowych, wybiera zakład usługowy lub przedsiębiorstwo będące przedmiotem badań
•    zbiera informacje o przedsiębiorstwie lub zakładzie usługowym 
•    przygotowuje kwestionariusz wywiadu
•    przeprowadza wywiad z przedstawicielem przedsiębiorstwa na temat wpływu przedsiębiorstwa na otoczenie
•    zbiera informacje do analizy wpływu przedsiębiorstwa na środowisko geograficzne
•    analizuje zebrane informacje
•    przedstawia wyniki analiz i ocenia wpływ badanego przedsiębiorstwa na rozwój gospodarczy najbliższego otoczenia

Ocena dostępności i jakości usług w najbliższej okolicy
•    przygotowuje się do prowadzenia badań terenowych, wybiera rodzaj usług, które będą oceniane pod kątem dostępności i jakości
•    dokonuje wyboru obszaru badań
•    zbiera informacje do analizy dostępności usług – wykorzystuje źródła internetowe, dane statystyczne, mapy oraz dane uzyskane podczas obserwacji w terenie 
•    przygotowuje kwestionariusz ankiety
•    opracowuje wyniki ankiety
•    przedstawia wyniki i wnioski z badań, dokonuje całościowej analizy zebranych informacji

Czynniki kształtujące poziom bezrobocia na lokalnym rynku pracy
•    dokonuje wyboru obszaru badań
•    zbiera dane statystyczne dotyczące bezrobocia na lokalnym rynku pracy z wykorzystaniem internetu (publikacje GUS i powiatowego urzędu pracy) oraz porównuje je z danymi statystycznymi dla województwa i całego kraju
•    zbiera informacje dotyczące sytuacji na lokalnym rynku pracy podczas badań terenowych
•    analizuje zebrane informacje
•    przedstawia wyniki i wnioski z badań, identyfikuje czynniki kształtujące poziom bezrobocia w swoim regionie

Główne funkcje terenu wokół szkoły i ocena jego zagospodarowania
•    dokonuje obserwacji terenu wokół szkoły i rozpoznaje elementy krajobrazu, sporządza dokumentację fotograficzną oraz notatki
•    dokonuje analizy zagospodarowania terenu wokół szkoły i wyróżnia jego główne funkcje
•    sporządza plan zagospodarowania przestrzennego terenu wokół szkoły wraz z wyróżnionymi wcześniej funkcjami
•    przedstawia wnioski z badań

Struktura użytkowania gruntów w moim regionie
•    dokonuje wyboru przedmiotu badań
•    zbiera informacje do analizy struktury użytkowania gruntów rolnych lub gruntów zabudowanych i zurbanizowanych
•    opisuje i analizuje strukturę użytkowania gruntów rolnych lub gruntów zabudowanych i zurbanizowanych na przykład na podstawie danych statystycznych z BDL
•    analizuje oraz wyjaśnia strukturę użytkowania gruntów rolnych lub gruntów zabudowanych i zurbanizowanych
•    prezentuje zebrane dane i przedstawia wnioski

Zmiany układu przestrzennego i wyglądu zabudowy w mojej miejscowości
•    dokonuje wyboru obszaru badań i określa przedmiot badań
•    zbiera informacje do analizy z różnych źródeł informacji dostępnych w internecie
•    dokonuje analizy układu przestrzennego i zabudowy wybranego obszaru
•    formułuje wnioski i prezentuje wyniki analiz

Rewitalizacja obszarów zdegradowanych
•    określa cele rewitalizacji obszarów
•    zbiera informacje na temat pomyślnie przeprowadzonej rewitalizacji obszarów zdegradowanych, np. zurbanizowanych lub poprzemysłowych
•    dokonuje wyboru obszaru wymagającego rewitalizacji
•    identyfikuje problemy występujące na wybranym obszarze
•    przedstawia propozycje działań rewitalizacyjnych na wybranym obszarze

Moja miejscowość – analiza SWOT
•    dokonuje wyboru obszaru badań
•    określa zakres analizy SWOT
•    zbiera informacje do analizy
•    przedstawia wyniki analizy SWOT dla wybranej miejscowości