Geografia dla klasy 7 szkoły podstawowej

Cele lekcji / Zagadnienia do sprawdzianu.
Uczeń:

Dział I
Środowisko przyrodnicze Polski, część I

Temat 1. Położenie geograficzne Polski

• wskazuje położenie Polski na mapie;
• określa położenie Polski na tle Europy;
• wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne (Pobrzeże Szczecińskie, Pobrzeże Koszalińskie, Żuławy Wiślane, Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Wielkopolskie, Pojezierze Mazurskie, Nizina Wielkopolska, Nizina Śląska, Nizina Mazowiecka, Nizina Podlaska, Wyżyna Śląska, Wyżyna Małopolska, Wyżyna Lubelska, Kotlina Sandomierska, Sudety, Karpaty;
• odczytuje współrzędne geograficzne dowolnych miejsc w Polsce;
• oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Polski.

Temat 2. Czynniki kształtujące klimat Polski

• podaje nazwę strefy oświetlenia Ziemi, w której leży Polska;
• wymienia czynniki klimatotwórcze;
• wyjaśnia wpływ każdego czynnika na klimat (szerokość geograficzna, wysokość nad poziomem morza i ukształtowanie terenu, układ form rzeźby terenu, Morze Bałtyckie, oddziaływanie oceanu i kontynentu, ośrodki baryczne i masy powietrza; 
• podaje przyczyny występowania w Polsce klimatu przejściowego między morskim a kontynentalnym; 
• podaje nazwy mas powietrza kształtujących pogodę i klimat w Polsce.

Temat 3. Zróżnicowanie warunków klimatycznych w Polsce

• odróżnia klimat od pogody;
• na podstawie map odczytuje wartości temperatury i opadów w różnych regionach Polski;
• podaje pełną nazwę strefy klimatycznej i typu klimatu panującego w Polsce;
• odczytuje wartości z klimatogramów;
• podaje cechy klimatu Polski;
• wyjaśnia znaczenie terminu okres wegetacyjny;
• wyjaśnia powstawanie opadów orograficznych i cienia opadowego;
• podaje nazwy sześciu termicznych pór roku;
• na podstawie map opisuje zróżnicowanie temperatury, opadów i długości okresu wegetacyjnego w różnych regionach w Polsce;
• prognozuje potencjalne skutki zmian klimatycznych w Polsce.

Temat 4. Wpływ zmienności pogody na działalność człowieka

• wymienia składniki pogody;
• wyjaśnia przyczyny zmienności pogody w Polsce;
• opisuje właściwe zachowanie podczas występowania ekstremalnych zjawisk atmosferycznych (np. burz, silnych wiatrów);
• opisuje zmiany pogody wynikające z napływu różnych mas powietrza (np. jak zmieni się pogoda, gdy latem napłynie powietrze polarne morskie?);
• omawia wpływ pogody na działanie rolnictwa, transportu i turystyki;
• opisuje związek pomiędzy zmianami klimatu a występowaniem ekstremalnych zjawisk pogodowych w Polsce.

Temat 5. Góry w Polsce i Europie

• wskazuje na mapie Karpaty, Sudety, Góry Świętokrzyskie;
• wyjaśnia, czym jest orogeneza i opisuje, jak orogenezy przyczyniły się do powstania gór w Polsce;
• podaje nazwy orogenez (kaledońska, hercyńska, alpejska);
• wyjaśnia pojęcie erozji;
• podaje przykłady zewnętrznych i wewnętrznych procesów rzeźbotwórczych;
• na podstawie mapy opisuje położenie Polski na tle jednostek tektonicznych Europy.

Temat 6. Wpływ zlodowaceń na rzeźbę Polski i Europy

• wyjaśnia, jak powstaje lodowiec;
• wskazuje obszary występowania krajobrazu polodowcowego w Polsce;
• wskazuje na mapie przebieg granicy ostatniego zlodowacenia (zlodowacenie Wisły);
• wymienia cechy krajobrazu młodoglacjalnego;
• rozpoznaje na ilustracji i na mapie typowe jeziora rynnowe i morenowe;
• podaje cechy jezior morenowych i rynnowych;
• opisuje przebieg procesów erozji i akumulacji lodowcowej;
• wyjaśnia proces powstawania form polodowcowych (moreny czołowej, sandru i pradoliny) oraz utworów polodowcowych (gliny i głazów narzutowych);
• odróżnia krajobraz młodo i staroglacjalny;
• podaje przyczyny zaniku form polodowcowych na wyżynach i nizinach.

Temat 7. Surowce mineralne Polski

• podaje przykłady surowców mineralnych występujących w Polsce;
• klasyfikuje surowce mineralne występujące w Polsce do czterech podstawowych grup: skalne, chemiczne, energetyczne i metaliczne;
• podaje przykłady zastosowania wybranych surowców metalicznych, skalnych, chemicznych i energetycznych;
• wskazuje obszary występowania i eksploatacji wybranych surowców mineralnych w Polsce;
• podaje przykłady surowców, których produkcja zapewnia Polsce samowystarczalność;
• ocenia wpływ dostępności i wykorzystania wybranych surowców mineralnych na życie ludzi i gospodarkę;
• ocenia konsekwencje uzależnienia Polski od importu surowców energetycznych.

Dział II
Środowisko przyrodnicze Polski, część II

Temat 1. Rzeki w Polsce i Europie

• wyjaśnia znaczenie terminów: rzeka główna, dopływ, system rzeczny, dorzecze, zlewisko;
• wskazuje na mapie Wisłę i Odrę oraz podaje nazwy wybranych dopływów tych rzek;
• charakteryzuje wybrane walory przyrodnicze Wisły i Odry;
• uzasadnia konieczność ochrony rzek i ich dorzeczy;
• określa znaczenie gospodarcze Odry;
• proponuje metody ochrony rzek i ich dorzeczy;
• porównuje reżim rzek w Polsce z reżimami rzek na południu Europy;
• wyjaśnia, na czym polega regulacja rzek;
• ocenia sposoby gospodarczego wykorzystania Wisły i Odry;
• wskazuje na mapie Polski następujące rzeki: Wisła, Odra, Dunajec, Nida, San, Wieprz, Pilica, Bug, Narew, Drwęca, Wda, Wierzyca, Nysa Kłodzka, Nysa Łużycka, Warta, Noteć.

Temat 2. Powodzie i ochrona przeciwpowodziowa

• wyjaśnia, czym jest wezbranie i powódź;
• podaje przykłady przyczyn występowania powodzi;
• wymienia kilka metod ochrony przeciwpowodziowej; 
• podaje konsekwencje wystąpienia powodzi;
• wyjaśnia, dlaczego wycinanie lasów (deforestacja) powoduje wzrost zagrożenia powodzią;
• określa wpływ sztucznych zbiorników wodnych na występowanie i skutki powodzi.

Temat 3. Morze Bałtyckie

• wskazuje Morze Bałtyckie na mapie;
• wymienia podstawowe cechy Morza Bałtyckiego;
• podaje nazwy państw leżących nad Bałtykiem;
• podaje przykłady organizmów słodko i słonowodnych zamieszkujących Morze Bałtyckie;
• wyjaśnia przyczyny niskiego zasolenia Morza Bałtyckiego;
• prezentuje przykłady wpływu działalności człowieka na Morze Bałtyckie;
• opisuje i wyjaśnia zróżnicowanie zasolenia Morza Bałtyckiego;
• wskazuje na mapie: Cieśniny Duńskie, Kattegat, Bałtyk Właściwy;
• opisuje różne metody ochrony Morza Bałtyckiego i jego zasobów;
• wskazuje na mapie Głębię Landsort;
• wyjaśnia genezę niskich i wysokich wybrzeży Bałtyku;
• opisuje genezę Bałtyku, w tym epizody, kiedy Bałtyk był jeziorem.

Temat 4. Gleby w Polsce

• wyjaśnia, czym jest gleba;
• wymienia czynniki glebotwórcze;
• opisuje etapy powstawania gleby;
• opisuje cechy wybranych gleb występujących w Polsce i rozpoznaje je na podstawie rysunków profili glebowych:
  • gleby brunatne i płowe;
  • gleby bielicowe;
  • rędziny;
  • mady;
  • czarnoziemy.
• wskazuje na mapie Polski główne obszary występowania tych gleb

Temat 5. Lasy w Polsce

• opisuje funkcje przyrodnicze, społeczne i gospodarcze lasu;
• na podstawie danych opisuje zmiany wskaźnika lesistości w Polsce;    
• opisuje i rozpoznaje wybrane typy lasu (grąd, bór, ols, łęg);
• opisuje i wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne wskaźnika lesistości w Polsce;
• opisuje skład gatunkowy lasów w Polsce;
• podaje przyczyny degradacji lasów;
• proponuje sposoby zrównoważonego gospodarowania zasobami leśnymi.

Temat 4. Dziedzictwo przyrodnicze Polski i jego ochrona

• uczeń wykonuje i prezentuje pracę wg zadanego tematu.

Dział III
Podział administracyjny i ludność Polski na tle Europy

Temat 1. Podział administracyjny i sąsiedzi Polski

• podaje nazwy wszystkich województw i ich stolic oraz wskazuje je na mapie; 
• wyjaśnia, na czym polega trójstopniowy podział administracyjny;
• porównuje zadania jednostek samorządu terytorialnego na różnych szczeblach: (gminy, powiatu i województwa);
• podaje nazwy i wskazuje na mapie kraje sąsiadujące z Polską;
• wskazuje na mapie i podaje nazwę województwa, w którym mieszka.

Temat 2. Rozmieszczenie ludności w Polsce

• wyjaśnia, czym jest gęstość zaludnienia;
• oblicza gęstość zaludnienia na podstawie liczby ludności i powierzchni (kraju, województwa);
• na podstawie mapy opisuje rozmieszczenie ludności w Polsce;
• wskazuje regiony o najwyższej i najniższej gęstości zaludnienia;
• opisuje wpływ wysokości nad poziomem morza, układu sieci rzecznej, występowania surowców mineralnych, rozwoju miast i przemysłu na rozmieszczenie ludności w Polsce;
• porównuje średnią gęstość zaludnienia w Polsce i innych krajach europejskich.

Temat 3. Zmiany liczby ludności Polski

• wyjaśnia znaczenie pojęć: przyrost naturalny, saldo migracji i przyrost rzeczywisty;
• podaje przykłady czynników wpływających na wielkość współczynnika urodzeń  i zgonów;
• określa przyczyny spadającej dzietności w Polsce i Europie;
• na podstawie mapy opisuje przestrzenne zróżnicowanie przyrostu naturalnego w Polsce;
• oblicza przyrost naturalny Polski i wybranej jednostki administracyjnej;
• opisuje skutki starzenia się ludności Polski;
• prognozuje przyszłe zmiany liczby ludności w Polsce, biorąc pod uwagę czynniki społeczne, demograficzne, gospodarcze i polityczne;
• opisuje zmiany salda migracji w Polsce w ostatnich kilkudziesięciu latach.

Temat 4. Struktura płci i wieku ludności

• na podstawie wykresu opisuje zmiany współczynnika urodzeń i zgonów oraz przyrostu naturalnego w Polsce po II wojnie światowej;
• odczytuje dane z piramidy demograficznej (struktura wieku i płci społeczeństwa polskiego);
• wyjaśnia, czym są wyż i niż demograficzny;
• wyjaśnia, skąd bierze się przewaga mężczyzn w młodszych grupach wiekowych i przewaga kobiet w starszych grupach wiekowych;
• podaje przyczyny występowania w Polsce kolejnych wyżów i niżów demograficznych;
• podaje przyczyny i skutki starzenia się polskiego społeczeństwa;
• wyjaśnia, czym jest współczynnik feminizacji.

Temat 5. Przyczyny i skutki migracji zagranicznych

• wyjaśnia znaczenie pojęć: migracja, emigracja, imigracja;
• podaje przykłady migracji wewnętrznych i zagranicznych;
• podaje przyczyny migracji zagranicznych;
• podaje pozytywne i negatywne skutki emigracji Polaków (np. do Wielkiej Brytanii, Niemiec);
• podaje pozytywne i negatywne skutki przyjazdu do Polski imigrantów (np. z Ukrainy).

Temat 6. Kulturowe zróżnicowanie mieszkańców

• wymienia cechy struktury narodowościowej ludności w Polsce;
• wyjaśnia różnicę pomiędzy mniejszością narodową i etniczną;
• podaje przykłady mniejszości narodowościowych i etnicznych mieszkających w Polsce;
• opisuje strukturę wyznaniową ludności Polski;
• dokonuje krótkiej charakterystyki wybranych religii (katolicyzm, protestantyzm, prawosławie, islam, judaizm, świadkowie Jehowy). 

Dział IV
Struktura zatrudnienia ludności i procesy urbanizacji

Temat 1. Struktura zatrudnienia ludności

• podaje nazwy trzech głównych sektorów gospodarki (I – rolnictwo, leśnictwo i rybactwo, II – przemysł i budownictwo, III – usługi);
• omawia strukturę zatrudnienia ludności w poszczególnych sektorach gospodarki w Polsce (jaki jest udział zatrudnionych w poszczególnych sektorach gospodarki?);
• opisuje zmiany struktury zatrudnienia wg sektorów gospodarki po 1930 roku;
• wyjaśnia przyczyny zmian struktury zatrudnienia ludności w Polsce;
• uzasadnia, że wzrost wykształcenia ludności zwiększa szansę na znalezienie lepszej pracy. 

Temat 2. Wpływ zmian politycznych i gospodarczych na strukturę zatrudnienia

• wyjaśnia, czym jest bezrobocie;
• określa warunki uznania danej osoby za bezrobotną;
• podaje przyczyny i skutki występowania bezrobocia;
• porównuje wielkość bezrobocia w Polsce i w innych krajach;
• wyjaśnia przyczyny zmian w strukturze zatrudnienia w aglomeracji łódzkiej i katowickiej;
• opisuje wpływ pandemii Covid 19 na rynek pracy w Polsce i Europie;
• podaje przykłady działań, jakie mogą podejmować władze państwa aby zmniejszyć negatywne skutki bezrobocia.

Temat 3. Urbanizacja w Polsce i Europie

• wyjaśnia znaczenie terminów: urbanizacja, wskaźnik urbanizacji;
• rozróżnia poszczególne aspekty urbanizacji: formalny, demograficzny, społeczny, przestrzenny, ekonomiczny;
• podaje warunki, jakie musi spełniać wieś w Polsce, aby wystąpić o nadanie statusu miasta;
• rozróżnia aglomerację monocentryczną i aglomerację policentryczną (konurbację).

Temat 4. Czynniki rozwoju miast w Polsce

• wymienia przyczyny rozwoju miast w Polsce;
• wyjaśnia, co oznacza, że dane miasto pełni funkcje: mieszkaniową, religijną, kulturalno-oświatową, transportową, turystyczną, administracyjną, handlową, przemysłową;
• podaje przykłady miast pełniących poszczególne funkcje;
• opisuje na przykładach zmiany funkcji pełnionych przez miasta. 

Temat 5. Zmiany w strefach podmiejskich - suburbanizacja

• opisuje warunki życia w centrum dużego miasta i w strefie podmiejskiej;
• wymienia przyczyny przenoszenia się mieszkańców do strefy podmiejskiej;
• wymienia przykłady nowych kierunków działalności gospodarczej w strefie podmiejskiej;
• opisuje zmiany demograficzne zachodzące w strefach podmiejskich (np. wzrost zaludnienia, odmłodzenie społeczeństwa) i wyjaśnia ich przyczyny;
• wyjaśnia znaczenie terminu suburbanizacja.

Temat 6. Wpływ migracji na strukturę demograficzną wsi

• wyjaśnia pojęcie migracji ze wsi do miast;
• podaje przykładowe przyczyny przenoszenia się mieszkańców wsi do miast;
• odczytuje dane z piramidy wieku i płci ludności;
• wyjaśnia znaczenie terminu „saldo migracji”;
• opisuje różnice salda migracji na wsiach oddalonych od dużych miast oraz wsiach w pobliżu dużych ośrodków miejskich;
• podaje przykłady skutków społecznych i gospodarczych migracji ze wsi do miast;
• wyjaśnia przyczyny zwiększonego odsetka mężczyzn w strukturze ludności niektórych wsi;
• wyjaśnia wpływ restrukturyzacji PGR-ów na zmiany gospodarcze i demograficzne wsi;
• porównuje przyczyny i skutki migracji ze wsi do miast oraz migracji z miast do stref podmiejskich;
• proponuje sposoby zapobiegania negatywnym skutkom wyludniania się wsi.

Dział V
Gospodarka Polski - rolnictwo i przemysł

Temat 1. Czynniki rozwoju rolnictwa

• wyjaśnia, czym zajmuje się rolnictwo;
• podaje przykłady przyrodniczych i pozaprzyrodniczych czynników rozwoju rolnictwa;
• opisuje i ocenia warunki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze dla rozwoju rolnictwa w Polsce;
• na podstawie danych lub wykresu porównuje wielkość gospodarstw rolnych w Polsce i w innych krajach;
• wymienia przykłady działań mających na celu poprawę wydajności rolnictwa w Polsce;
• wyjaśnia wpływ wielkości gospodarstwa na możliwości zwiększenia wydajności produkcji rolnej;
• porównuje zużycie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin w Polsce i w innych krajach;
• podaje nazwy regionów w Polsce o najbardziej sprzyjających warunkach dla rozwoju rolnictwa.

Temat 2. Uprawa roślin i chów zwierząt w Polsce

• podaje przykłady i rozpoznaje główne rośliny uprawiane w Polsce;
• określa wymagania środowiskowe roślin uprawianych w Polsce;
• podaje przykłady zwierząt, których chów prowadzi się w Polsce;
• podaje przykłady wykorzystania głównych produktów rolnych wytwarzanych w Polsce;
• opisuje rozmieszczenie upraw i chowu zwierząt w Polsce.

Temat 3. Warunki rozwoju gospodarki energetycznej

• wkrótce

Temat 4. Przemiany przemysłu w Polsce

• wkrótce

Temat 5. Przemysł zaawansowanych technologii

• wkrótce

Dział VI
Gospodarka Polski - usługi

Temat 1. Rola usług w gospodarce Polski

• wkrótce

Temat 2. Transport i łączność

• wkrótce

Temat 3. Wpływ sieci transportowej na lokalizację przedsiębiorstw

• wkrótce

Temat 4. Możliwości rozwoju polskiej gospodarki morskiej

• wkrótce

Temat 5. Walory turystyczne Polski

• wkrótce

Temat Turystyka nad Bałtykiem i w Małopolsce

• wkrótce

Dział VII
Własny region i mała ojczyzna

Temat 1.  Własny region - środowisko przyrodnicze

• wkrótce

Temat 2. Własny region - mieszkańcy i walory kulturowe

• wkrótce

Temat 3. Własny region - dominujące cechy gospodarki

• wkrótce

Temat 4. Wycieczka krajoznawcza po regionie

• wkrótce

Temat 5. Współpraca zagraniczna regionu

• wkrótce

Temat 6. Mała ojczyzna - moje miejsce na Ziemi

• wkrótce

Cele lekcji opracowano na podstawie: A. Głowacz, M. Adamczewska, B. Dzięcioł-Kurczoba, "Geografia bez tajemnic. Plan wynikowy klasa 7", WSiP 2023.